Freud’a Göre Rüyanın Oluşumu

Question

Rüyaların nasıl oluştuğunu merak eden Freud; “Bir düş, dünyaya garip bir idealizmin ışığında bakar ve sıklıkla gördüklerinin etkileri onların asıl doğasına ilişkin derin kavrayışla zenginleştirir. Dünyasal güzelliği, gözlerimize gerçek bir cennet parıltısıyla çizer ve onu en görkemli değerlerle süsler, gündelik korkularımızı bize en korkunç biçimlerde gösterir ve eğlencemizi tanımlanmaz açıklıkta esprilere dönüştürür. Bazen uyanıp da bunlara benzer bir yaşantının hala tüm ağırlığı altındayken yaşamımız boyunca, gerçek dünyanın hiçbir zaman onun eşini sunmamış olduğunu düşünmekten kendimizi alamayız.” demektedir.

Answer 1

“Freud’a göre rüya, nevrotik belirtiler gibi yasaklanmış istekler ile bu istekleri engelleyen güçler arasındaki bir uzlaşma sonucu ortaya çıkar. Bu, rüyanın görünen içeriğidir. Buradan yasaklanmış isteklerin yer aldığı gizli içeriğe gidilebilir. Rüyanın temel işlevi, kabul edilemeyen bilinçdışı içgüdüsel isteklerin fantezi aracılığıyla doyum sağlamasıdır. Dolaysıyla uyku rüya içindir. Ona göre, rüyalar, zihni faaliyetin uykuda devamıdır. Zihnin uyanmasının sebebi ise, bazı etkilerin var olmasıdır. Zihne yapılan bu etkiler, rüya ile telafi edilemez ise çok zaman uyumak imkansız hale gelir.

Rüya görülmezse zihne yaptığı etkiler, uykuda meydana gelmez. Hastalık yapan anıları hatırlama yoluyla bilincin denetimine sokmazsak nevrotik durum, bir yandan kişilik dışı bölgeyle ilginin ve bağın kopmasını doğuran şizofrenik duruma, öbür yandan da hastalığı doğuran gereksinmeyi gizlemek ve yalandan doyurmak için düşlemlere dönüşür. Ona göre bu düşler, çocukluk dünyamızı yansıtmaktadır ve cinsel komplekslerimizi bilince çıkarmaktadır. Bütün bu bilgilere rağmen Freud hayatının sonlarına doğru bu düşüncelerden vazgeçmiş ve rüyaların aynı zamanda bir bilgi kaynağı olduğu sonucuna varmıştır.” (Apaydın, 1997: 265, 266). Hatta Freud her düşün anlamının, bir isteğin doyurulması olduğunu, yani istek düşlerinden başka düş olamayacağını iddia etmektedir.

Answer 2

“Tek başına gündüz yaşanan bir endişe geceleyin rüya oluşturamaz. Düşün gereksindiği itici güç bir istekten sağlanmalıdır; bir isteği itici gücü olarak kullanmak üzere yakalamak endişenin görevidir. Durum bir benzetmeyle açıklanabilir. Bir gündüz düşüncesi bir düş için pekala bir entrepreneur (girişimci) rolü oynayabilir; ama bir fikre ve onu gerçekleştirecek yeterliliğe sahip olduğu varsayılan entrepreneur, sermaye olmaksızın hiçbir şey yapamaz, harcamaları karşılayacak bir kapitaliste gereksinmesi vardır ve düş için ruhsal harcamaları sağlayacak kapitalist, bir önceki günün düşünceleri ne olursa olsun, her durumda ve yadsınamaz bir biçimde bilinçdışından bir istektir.”

Answer 3

Freud’un rüya yorumu konusunda ortaya çıkardığı gerçeklerden birisi de rüya sansürüdür. Rüyalar sadece bilinçdışı güdülerin bilince çıkması şeklinde anlaşılmamalıdır. Freud, birçok rüyanın gerçek anlamlarını gizleme eğilimi içinde bulunduklarını keşfetmiştir.

“Rüyaları yorumlamak için Freud serbest çağrışım metodunu (Free Association) kullanmıştır. Bu metot kişiden rüya ile ilgili aklına ilk gelen şeyleri söylemesini istemektedir. Kişinin söylediği spontane ifadeler ışığında rüya anlamlandırılmaya çalışılmaktadır. Rüyadan sonra söylenen spontane ifadeler ışığında Freud, rüyanın oluşumuna neden olan kompleksi keşfetmeyi amaçlamıştır. Kişilikteki komplekslerin varlığını ortaya koyma temelinde işleyen serbest çağrışım metodu kişiye rüyanın anlamlı bir şeyler sunup sunmadığıyla hiç ilgilenmemektedir.”

Answer 4

Düş işlemi, düş düşüncelerini görünen düşe dönüştüren biçim değiştirici süreçlerin genel toplamının adıdır. Ancak düş işleminin gerçekleşmesi şu şekilde olmaktadır: Gün boyunca inşa edilmiş ve tümüyle üstesinden gelinmemiş genellikle çok karmaşık bir düşünce dokusu – “günün kalıntısı”- ona gereken enerji kontenjanını – “ilgi”- gece boyunca da sürdürür ve uykuyu bozmakla tehdit eder. Bu “gün kalıntısı” düş işlemi ile düşe dönüştürülür ve uyku için zararsız hale getirilir. Düş düşüncelerinden doğan arzu, ön dönemi ve daha sonra da düşün çekirdeğini oluşturur. Bugüne dek yalnızca “düş işleminin” sonuçları, bize gerçekten, bilinçdışı düşünce özelliklerini ve onun bilinçli hale gelme yeteneği olan düşünceden –bilinç öncesi düşünce- farkını tanıtmıştır. Bir düşün biçimlenmesinde ayırt edilmesi gereken üç evre vardır: Birincisi, bilinç öncesindeki gün kalıntılarının, uyku durumunu yöneten koşulların rol alması gerektiği bilinçdışına taşıması; sonra bilinçdışındaki asıl düş işlemi ve üçüncü olarak da bu biçimde gözden geçirilmiş düş malzemesinin, düşün bilinçli hale geldiği algı biçimine gerilemesi. (Burada gerileme terimi; algı- düşünce- eylem sıralanmasında düşüncenin ya da niyetin eyleme dönüşecek yerde algıya dönüşmesi biçimindeki terslik nedeniyle kullanılmaktadır.) Düşlerin biçimlenmesinde birçok gücün payının olduğu yadsınamaz. Bu güçler; uyuma arzusu, düş oluşturucu bilinçdışı arzunun psişik enerjisi ve gündüz yaşamına egemen olan ve de uyku sırasında tümüyle kaldırılmayan karşı koyucu sansür gücü. Düş oluşumunun görevi, her şeyden önce, sansürün ket vurmasının üstesinden gelmektir ve düş düşünceleri malzemesi içinde psişik enerjinin yer değiştirmeleriyle çözümlenen, kesinlikle bu görevdir.

Answer 5

Freud’a Göre Rüyaların Görünür İçeriği ve Gizli Rüya Düşünceleri
“Düşün gerçekten bize söylediği görünür düş içeriğidir; düş görenin aklına gelen düşünceleri izleyerek ulaşmayı umulan gizli malzemeye de gizli düş düşünceleri denmektedir.” (Freud, 1998a: 133). Freud’da rüyaların ilk planda göze çarpan (manifest) anlamlarının dışında, bir de gizli (latent) anlamları vardır. Freud’cu rüya yorumu, rüyaların bu çift yönlü ilişkisini araştırır. Rüyanın gizli anlamı, “rüya sansürcüsü” tarafından çeşitli metotlar ile örtülür ve rüya kişiye bu sansürlü haliyle sunulur.

Answer 6

“Freud’a göre bütünsel olarak; düşün başka bir şeyin, bilinçdışı bir şeyin çarpıtılmış bir yerine geçeni olduğu ve bir düşü yorumlama görevinin bu bilinçdışı malzemeyi açığa çıkarmak olduğu ortaya çıkar. Ancak bunu hemen düşleri yorumlama işi sırasında uymamız gereken üç önemli kural izler:
 
-Düşün bize nasıl göründüğüyle, anlamlı mı yoksa saçma mı, açık mı bulanık mı olduğuyla ilgilenmemiz gerekir; çünkü olasılıkla o aradığımız bilinçdışı malzeme değildir.  

- Kendimizi her öğe için yerine geçen düşünceler çağırmakla sınırlamalı, onlar üzerinde düşünmemeli ya da anlamlı bir şeyler içerip içermediklerini göz önüne almamalı ve onların düş öğelerinden ne denli uzaklaştığını sorun etmemeliyiz.

-Aradığımız gizlenmiş bilinçdışı malzeme, tastamam benim yaptığım deneyde unutulmuş “Monaco” sözcüğünün yaptığı gibi kendiliğinden ortaya çıkana dek beklemeliyiz.”

Gizli düşü görünür düşe dönüştüren işleme düş işlemi denilmektedir. Ters yönde ilerleyen ve görünür düşten gizli düşe ulaşmaya çabalayan işlem ise rüya yorum işlemidir. Bu yorum işlemi düş işlemini iptal etmeye çabalar. Düş işlemi, birtakım öğelerle gizli düş içeriğini saklamaktadır. Bu öğeler şu şekilde sıralanmaktadır:

-Düş işleminin ilk başardığı şey yoğunlaştırmadır. Görünür düşün gizli düşten daha az içeriği bulunmaktadır. Bu durumda görünür düş gizli düşün kısaltılmış bir çevirisidir. Yoğunlaştırma; belli gizli öğelerin tümden atılması, gizli düşteki bazı bileşimlerin yalnızca bir parçasının görünür düşe geçmesi ve ortak bir şeyleri olan gizli öğelerin bir araya getirilip görünür düşte tek bir ünitede eritilmesi yoluyla gerçekleşir.

-Düş işleminin ikinci başarısı yer değiştirmedir. Kendisini iki biçimde ortaya koyar; birincisinde bir gizli öğe kendisinin bir parçasıyla değil daha uzak bir şeyle yani bir imayla yer değiştirmiştir, ikincide ise ruhsal vurgu önemli bir öğeden önemsiz bir öğeye kaymış ve düş merkezi farklı ve garip görünmüştür. Düşlerdeki yer değiştirme için kullanılan imalar, kendilerini bu her iki kısıtlamadan da özgür bırakmışlardır. Yerine geçtikleri öğeyle en dışsal ve uzak ilişkiye sahiptirler ve bu yüzden de anlaşılmazdırlar ve de iptal edildiklerinde yorumları kötü bir espri ya da  incelikli bir biçimde sokuşturulmuş keyfi ve zorlama bir açıklamaları olduğu izlenimini verirler.

-Düş işleminin üçüncü başarısı ruhbilimsel olarak en ilginç olanıdır. Düşünceleri görsel imgelere dönüştürmektir.